Giriş

Anavatanı Kuzey Amerika olan Aronya (aroniamelanocarpa), üzümsü bir meyve olup sağlık potansiyeli nedeniyle 1900’lü yılların başlarında Rusya’ya getirilmiş ve yetiştiriciliğine başlanmıştır. Aronya geniş bir iklim kuşağı ve toprak şartlarına adapte olabilmesi, zengin içeriği ile insan sağlığına ve beslenmesine katkısı nedeniyle “SÜPER MEYVE” olarak adlandırılmaktadır. Odunsu çok yıllık çalı formunda bir bitkidir. Çiçeklenme genellikle mayıs ayında başlar, bu nedenle ilkbahar geç donlarından zarar görmez.

Meyveler ağustos sonu eylül ayında hasata gelmektedir. 4-6 hafta meyveler bozulmadan bitki üzerinde kalabilmektedir. Kendine verimlidir, tozlayıcı ihtiyaç duymaz. Meyvesi çok yüksek miktarda antosiyanin ve flavonoidler içermektedir. Aynı zamanda antioksidanlar, fenoller, mineraller ve vitaminler yönünden de zengindir. İçerdiği bu kimyasalların kalp hastalıkları ve kanseri önleme potansiyeli olduğu belirtilmektedir.

Aronya, bağışıklık sistemini güçlendirerek soğuk algınlığı ve gribal enfeksiyonlara karşı metabolizmanın direncini arttırır. Beyin ve sinir sistemini besler. Yaşlanma ile mücadeleye yardımcı yüksek antioksidan kapasitesine sahiptir.

EKOLOJİK SİSTEMLER

İklim: 1,5-2,5 metre boylanabilen aronya bitkisi soğuğa oldukça dayanıklıdır. Bitkilerin çiçeklenmesi için soğuklama ihtiyacı vardır. Bu süre henüz tam olarak bilinmemekle birlikte 800-1000 saat civarında olduğu söylenmektedir. Farklı iklim ve toprak şartlarına adaptasyonu iyidir.

TOPRAK VE GÜBRELEME

Aronya çok geniş toprak tipi ve pH aralığında yetiştirilmeye uygun, çok yıllık çalı formunda üzümsü bir meyvedir. Tamamen güneş alan yerlerde ve iyi drenajlı topraklarda, optimum 6-6,5 toprak pH’sında yetişir, fakat 5-8,5 toprak pH’sınıdatolere edebilir ve bu aralıklı topraklarda da yetişir. Aronya bahçesi kurulacak yerde dikimden 6 ay önce çiftlik gübresi toprağa karıştırılarak toprağın organik madde kapsamı iyileştirilmelidir. İlkbaharda dikimden önce 15-15-15 kopmoze gübre yine analiz sonucuna göre verilerek toprağa ince sürüm yapılır. Dikimden 1-1,5 ay sonra (nisan sonu) amonyum sülfat 30 kg/da verilmelidir. Köklerin çok yüzlek olması nedeniyle sülfatlı gübreler tercih edilmeli, nitratlı gübreler tercih edilmemelidir. Aronya için yıllık gereken besin maddesi miktarı dekara 5 kg azot, 4,5 kg fosfor ve 10 kg potasyumdur.

ÇOĞALTMA

Çelik, tohum, doku kültürü, dip sürgünü ile çoğaltılabilmektedir. Pratikte çoğunlukla çelikle çoğaltma yapılmakta, bunun yanında daldırma ve doku kültürü de kullanılmaktadır. Tohum ile çoğaltma meyvelerde tüylülük nedeni ile önerilmemektedir. Yeşil çelikler ve yarı odun çelikleriyle üretilirler. Çelikler mayıs ayı sonu haziran ayı başında alınarak, perlit, kokos, torf ortamlarında köklendirilirler. Doku kültürü ile hızlı klonal üretime de iyi cevap vermektedir.

BAHÇE TESİSİ

Aronya için kaynaklarda farklı dikim mesafesi belirtilmiştir. Toprak şartları ve hasat şekline göre 2x3 metre veya 1,5x4 metre aralıkla dikilebilir. Eğer yetiştiricilik küçük alanlarda yapılacak ise dikim aralığı 2x3 metre olmalıdır. Ticari olarak büyük alanlarda bahçeler kurulacak ise dikim mesafesi 1,5x4 metre olmalıdır. Dikim sırasında kök boğazının 2-3cm toprağa gömülmesi dip sürgünü oluşturma açısından oldukça önemlidir.

KÜLTÜREL İŞLEMLER

Sulama; Aronya yıllık 600-800 milimetre suya ihtiyaç duyar. Sulama damlama sulama şeklinde yapılmalı ve bitkinin uzun süre susuz kalmamasına özen gösterilmelidir. Fazla sudan zarar görmez. Meyve tutumundan hasat sonuna kadar düzenli şekilde sulama yapılmalıdır. Meyve kalitesi açısından bu şarttır. Aksi takdirde meyveler küçük ve kalitesi düşük olacaktır.

BUDAMA

Genellikle dikimden sonraki 5 yılda budamaya ihtiyaç göstermez. Öncelikle kurumuş ve hastalıklı dallar kesilerek hafif bir budama yapılmalıdır.
Yabancı Otla Mücadele:Yabancı ot mücadelesi sırasında kökenlerin yüzlek olması nedeni ile derin toprak işlemesi yapılmamalı, yüzlek işleme yapılmalıdır. Bitki kökleri zarar görebilir ve bitki gelişimi geri kalır.

HASAT VE VERİM

Hasat elle ve makine ile yapılabilir. Ağustos sonu eylül ortası meyveler hasat edilebilir. Hasat edilen meyveler +4°C’de 1 ay muhafaza edilebilir. Dikimi takip eden 2-3. Yıldan itibaren verim alınır. Tam verim çağına 5 yaşında ulaşır. 5 yaşından sonra bitki başına verim 10-17 kg’dır.

İŞLEME VE DEĞERLENDİRME

Aronya hem gıda sanayiinde hem de eczacılıkta kullanılmaktadır. Ayrıca taze ve kuru meyve olarak da değerlendirilmektedir. Meyve suyu, çay, sos, reçel, dondurma gibi farklı şekillerde değerlendirilmektedir. Ayrıca besinlerin renklendirilmesinde ve besin takviyesi olarak da kullanılmaktadır.